"Żarliwy antykomunista" we Wrocławiu
Jakie znaczenie mają dokumenty wytworzone przez ukraińskie KGB dla oceny działań Jana Pawła II na kierunku wschodnim?
Jak ten pontyfikat zmienił sytuację chrześcijan żyjących w sowieckiej Ukrainie? Jakie było znaczenie kwestii greckokatolickiej w wielkim ewangelizacyjnym planie Jana Pawła II, który i dzisiaj nie stracił na aktualności?
Do odpowiedzi na te pytania zaprosiliśmy redaktora książki, dra Andrzeja Grajewskiego, prof. Igora Hałagidę i prof. Wojciecha Kucharskiego. Rozmowę poprowadził dr Łukasz Kamiński.
Zakład Narodowy im. Ossolińskich oraz Centrum Mieroszewskiego zaprosili na dyskusję wokół książki „Żarliwy antykomunista”. Pontyfikat Jana Pawła II w dokumentach KGB Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej (1978–1991).
Prezentacja dokumentów wytworzonych przez KGB Ukrainy w latach 1978-1991 jest ważnym przyczynkiem do zrozumienia skali ideowej konfrontacji, do jakiej dochodziło w Związku Sowieckim w ciągu pierwszej dekady pontyfikatu Jana Pawła II.
- Ciągle odkrywamy nowe fakty. Na przykład, już po roku od wyboru Karola Wojtyły na papieża, bezpieka ukraińska odnotowała znaczący wzrost przypadków naruszania religijnych ograniczeń przez wiernych i duchownych, co wywołało falę wiary w odzyskanie suwerenności.- mówił podzas spotkania dr Andrzej Grajewski.
- Jan Paweł II postulował wolność obywatelską dla wszystkich. Jednakże, Związek Sowiecki, będący państwem opartym na ateizmie naukowym, postrzegał to jako niebezpieczeństwo, gdyż jakiekolwiek przejawy religijne były traktowane jako zagrożenie dla stanu. - dodał redaktor książki "Żarliwy antykomunista".
- Wielu wiernych i duchownych zostało zmuszonych siłą do przekonania się na prawosławie. Jednak Jan Paweł II dał tym ludziom odwagę, aby się wyzwolić spod wpływu patriarchy. Rosyjscy hierarchowie nadal manifestują tę opresję - stwierdzi dr Andrzej Grajewski.
Trudno o lepszy barometr nastrojów i ocen kształtujących opinię w kierownictwie Związku Sowieckiego aniżeli raporty instytucji związanych z bezpieczeństwem, które posiadały rozległą wiedzę pochodzącą z operacyjnego rozpracowania różnych środowisk i grup społecznych. Chociaż raporty były pisane zgodnie z obowiązującą w państwie ideologiczną konwencją, to mogły wskazywać na zjawiska, o których w sowieckiej przestrzeni publicznej się nie mówiło. Istotne były także informacje wywiadowcze, pozwalające na szersze naświetlenie procesów zachodzących w kraju. Miało to szczególne znaczenie – zwłaszcza w kontekście materiałów dotyczących wpływu pontyfikatu Jana Pawła II na sowiecką rzeczywistość. Wynikało to m.in. z tego, że sowieckie organy bezpieczeństwa – w przeciwieństwie do dyplomacji koncentrującej się przede wszystkim na bieżących wydarzeniach – potrafiły zbierać materiały, działać i analizować sytuację w dłuższej perspektywie czasowej.
Mówcy:
dr hab. Wojciech Kucharski – historyk i archeolog. Zajmuje się historią średniowiecza i czasów najnowszych, szczególnie religijnością i historią Kościoła, relacjami polsko-watykańskimi po II wojnie światowej. Jest wykładowcą w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego, zastępcą dyrektora ds. naukowych w Ośrodku „Pamięć i Przyszłość” we Wrocławiu.
Andrzej Grajewski – doktor nauk politycznych, historyk, redaktor tygodnika „Gość Niedzielny”. Jest autorem wielu opracowań dotyczących historii najnowszej Europy Środkowo-Wschodniej, m.in. wydawcą dokumentów na temat pontyfikatu Jana Pawła II: Papież musiał zginąć. Wyjaśnienia Ali Agcy, Katowice 2011 (wraz z Michałem Skwarą), Pontyfikat wielu zagrożeń. Jan Paweł II w świetle dokumentów sprawy „Kapella” 1979–1990, Warszawa 2021 ( wraz z Irena Mikłaszewicz).
prof. Igor Hałagida – ur. 1971 r. historyk, pracownik Wydziału Historycznego Uniwersytetu Gdańskiego i współpracownik Ukraińskiego Uniwersytetu Katolickiego we Lwowie (w latach 2001–2017 pracownik gdańskiego oddziału IPN). Specjalizuje się w relacjach polsko-ukraińskich w XX w. oraz dziejach Kościołów wschodnich. Autor ok. 200 publikacji naukowych i popularnonaukowych.
Łukasz Kamiński – dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Historyk specjalizujący się w historii komunizmu i oporu antykomunistycznego. Adiunkt na Uniwersytecie Wrocławskim. W latach 2000-2016 w Instytucie Pamięci Narodowej, 2011-2016 jako jego prezes. Od 2017 do 2021 roku prezes Platform of European Memory and Conscience. Współredaktor (z Grzegorzem Waligórą) historii Solidarności (w 6 tomach, 2010).
Fot. Andrzej Niedźwiecki
