Filmy o historii polsko-ukraińskich relacji
Centrum Mieroszewskiego, we współpracy z ukraińskim kanałem historycznym Realna Istorija, realizuje cykl filmów dokumentalnych, które mają na celu przełamywanie stereotypów oraz pogłębianie wzajemnego zrozumienia między społeczeństwami Polski i Ukrainy. Projekt skupia się na analizie historii polsko-ukraińskich relacji, przedstawiając ją z uwzględnieniem różnorodnych perspektyw obu narodów.
Realna Istorija to popularny ukraiński kanał historyczny na YouTubie o kilkusettysięcznej widowni, który koncentruje się na szerokim zakresie tematów związanych z historią Ukrainy oraz regionu Europy Wschodniej. Kanał jest znany z materiałów analizujących kluczowe wydarzenia historyczne, które miały wpływ na tożsamość narodową Ukrainy, jej relacje z sąsiadami oraz kontekst międzynarodowy.
Jednym z głównych zagrożeń dla stosunków polsko-ukraińskich są emocje społeczne na tle interpretacji przeszłości. Mogą one powstawać w wyniku odmiennej pamięci historycznej obu narodów lub pod wpływem instrumentalizowania politycznego zagadnień związanych z przeszłością. Dodatkowym zagrożeniem jest zaś oddziaływanie rosyjskiej dezinformacji historycznej na dyskusje publiczne w obu państwach. Dzięki podjętej współpracy ukraiński odbiorca będzie mieć szansę zapoznać się z odmiennym od dominującego na Ukrainie spojrzeniem dotyczącym przebiegu rzezi wołyńskiej oraz odpowiedzialności UPA za jej przeprowadzenie.
Rzeź wołyńska - co naprawdę wydarzyło się między Polakami a Ukraińcami?
Założeniem programu jest, aby goście przedstawiali perspektywy historyczne dominujące w obu krajach , dlatego w pierwszym odcinku usłyszeliśmy głos polskich historyków – prof. Grzegorza Motyki oraz dr. Łukasza Adamskiego, a ze strony ukraińskiej o Wołyniu opowiadali Pawło Klimkin, minister spraw zagranicznych Ukrainy w latach 2014–2019, oraz dr Wołodymyr Wiatrowycz, prezes Ukraińskiego Instytutu Pamięci Narodowej w latach 2014–2019.
Symon Petlura i Józef Piłsudski: dwóch liderów, jedna wizja
W drugim odcinku cyklu, film dokumentalny podnosi temat związany z dwoma liderami ważnymi dla historii Polski i Ukrainy – Symona Petlury i Józefa Piłsudskiego. Choć różniło ich wiele – kultura, polityczne doświadczenia i wizje przyszłości – łączyło ich przekonanie, że współpraca między Polską a Ukrainą jest kluczem do obrony ich narodów przed bolszewikami. Dlaczego ta historia jest ważna dzisiaj? Historia sojuszu Petlury i Piłsudskiego pokazuje, że wbrew obiegowym opiniom stosunki Polaków i Ukraińców w przeszłości były nacechowane nie tylko antagonizmem. Dowodzi, że w obliczu wspólnego niebezpieczeństwa liderzy obu narodów umieli się porozumieć, nie zważając na głosy sprzeciwu wobec takiej współpracy w obu krajach. Historię Piłsudskiego przedstawiał prof. Jan Pisuliński, a ze strony ukraińskiej mogliśmy usłyszeć dr. Jarosława Tyńczenkę, który opowiadał o Symonie Petlurze.
Dlaczego Polska po 1989 r. osiągnęła szybko sukces, a Ukrainie się to nie udało?
W ostatnim tegorocznym odcinku autorzy porównują losy obu narodów po II wojnie światowej, wnikają w kontekst lat 90-tych, analizują kluczowe decyzje, które zdeterminowały rozwój obu państw, i szukają odpowiedzi na pytanie, jakie lekcje Ukraina może wyciągnąć z polskich doświadczeń.
Historia lat 90-tych to czas wielkich nadziei i trudnych wyzwań dla wielu krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Rozpad ZSRR otworzył drzwi do radykalnych zmian, jednak droga do demokratycznego i gospodarczego rozkwitu okazała się zupełnie różna dla sąsiadujących państw. Dlaczego Polska, której sytuacja gospodarcza pod koniec lat 80. była gorsza niż sowieckiej Ukrainy, w latach 90. stała się wzorem reform i modernizacji, podczas gdy niepodległa Ukraina ugrzęzła w korupcji, oligarchizacji i politycznej niestabilności? Aby dowiedzieć się więcej, oglądajcie najnowszy film na kanale „Realnej Istoriji”.
Tak jak poprzednio, do dyskusji zaprosiliśmy uznanych badaczy z obu krajów:
- Wojciecha Konończuka, dyrektora Ośrodka Studiów Wschodnich (OSW) – z Polski,
- oraz prof. Ihora Cependę, rektora Przykarpackiego Uniwersytetu Narodowego im. Wasyla Stefanyka – z Ukrainy.
Jak różniło się podejście Polaków i Ukraińców do Cesarstwa Rosyjskiego w XIX wieku?
Historia interakcji Polaków i Ukraińców z Cesarstwem Rosyjskim to rozległe, niezwykle ciekawe zagadnienie. Można w nim odnaleźć przykłady zarówno walk z Rosją, jak i układów z caratem; u obu narodów zaznaczały się przy tym odmienności w motywacjach czy strategiach.
Polska, ze swoją tradycją państwowości, miała silne poczucie tożsamości narodowej i potrzeby niepodległości. Powstanie Listopadowe (1830-1831) i Powstanie Styczniowe (1863-1864) stały się symbolami ofiarnej walki przeciwko rosyjskiemu uciskowi, jednoczącej szlachtę, mieszczaństwo, inteligencję, a niekiedy nawet chłopstwo.
Tymczasem dla Ukraińców w tamtym okresie kwestia niepodległości nie była wyraźnie artykułowana. Ukraińcy w Cesarstwie Rosyjskim walczyli przede wszystkim o zachowanie swojej kultury i języka, które były zagrożone przez politykę rusyfikacji, a elita intelektualna dopiero zaczynała formułować idee narodowe.
Te historyczne konteksty w dużej mierze zdeterminowały dalszy rozwój obu narodów w XX wieku. Jakie lekcje możemy dziś wyciągnąć z tych doświadczeń? Opowiadają:
● dr Łukasz Adamski, wicedyrektor Centrum Mieroszewskiego;
● dr Jurij Zemski, profesor Chmielnickiego Uniwersytetu Narodowego.
Cykl filmów dokumentalnych, który Centrum Mieroszewskiego realizuje wspólnie z ukraińskim kanałem Realna Istorija, pomoże dostarczyć obu społeczeństwom odpowiedzi na wiele z nurtujących pytań.
Następne odcinki już wkrótce.
