Status | Centrum Mieroszewskiego

Status

Poprzez publikację książek o historii Europy Wschodniej i związkach Polski ze swoimi wschodnimi sąsiadami, autorstwa renomowanych badaczy z Polski i zagranicy, instytucja przyczynia się do dialogu i lepszego zrozumienia Polaków z Ukraińcami, Białorusinami, Rosjanami i innymi narodami Europy Wschodniej, realizując tym samym cel, który nałożył na nią Ustawodawca.

Centrum publikuje pozycje o charakterze zarówno eseistycznym lub literackim, jak i naukowym – z dziedziny historii, prawa międzynarodowego oraz ekonomii, przy czym dotychczas przeważają prace historyczne, poświęcone problemom ważnym, wywołującym zainteresowanie nie tylko profesjonalnych historyków, ale i szerokiej opinii publicznej. Centrum przykłada przy tym ogromną wagę do jakości redakcji, a także szaty graficznej, a później również do promocji swoich publikacji. Status instytucji działającej na mocy ustawy, jakość wydawnictwa, a także renoma autorów, którzy opublikowali w Centrum Mieroszewskiego swoje prace – dość wymienić nazwiska takich historyków jak Andrzej Walicki, Andrzej Nowak, Jerzy Borejsza, Nikita Pietrow, Grzegorz Motyka, Robert Frost czy Richard Butterwick-Pawlikowski – sprawiają, że wydawnictwo cieszy się dużym uznaniem środowiska naukowego.

Centrum Mieroszewskiego w swojej działalności wydawniczej dąży do upowszechniania dorobku polskich naukowców w skali międzynarodowej, czego przykładem jest wydanie przez jedno z największych anglosaskich wydawnictw Routledge publikacji przygotowanej do druku przez Centrum (pod poprzednią ustawową nazwą): Circles of the Russian Revolution. Internal and International Consequences of the Year 1917 in Russia (red. Łukasz Adamski i Bartłomiej Gajos). Z kolei publikacja: The Case of Crimea's Annexation under International Law – nowatorska, wnosząca ważny wkład do nauki światowej – napisana przez grono wybitnych prawników międzynarodowych z wielu krajów europejskich oraz z Rosji jest wykorzystywana przez polską i ukraińską dyplomację jako przydatna ekspertyza, dowodząca niedorzeczności rosyjskich twierdzeń o legalności inkorporacji Krymu. Rozwinięciem problematyki międzynarodowej był przekład pracy estońskiego badacza Lauriego Malksoo O osobliwościach rosyjskiego stosunku do prawa międzynarodowego, oryginalnie wydanej przez Oxford University Press.

Nakładem Centrum Mieroszewskiego ukazały się takie pozycje jak wyróżniona w 2022 r. nagrodą Klio wielotomowa seria wydawnicza „Dokumenty do historii stosunków polsko-sowieckich 1918–1945” (pod ogólną redakcją Mariusza Wołosa), w której czołowi polscy historycy dyplomacji dokonali edycji nieznanych lub niewykorzystywanych dotychczas dokumentów polskiej i sowieckiej proweniencji. W 2019 r. Centrum wydało inną serię źródeł do XX-wiecznej historii Polski i Europy Wschodniej, poświęconą walce polskiego podziemia niepodległościowego z Sowietami – są to pozycje: Miotła Stalina. Polska Północno-Wschodnia i jej pogranicze w czasie obławy augustowskiej w 1945 roku, omawiająca przygotowania do obławy augustowskiej i jej przebieg (pod red. Grzegorza Motyki, Grzegorza Hryciuka i Łukasza Adamskiego), Wołyń i Galicja Wschodnia pod okupacją niemiecką 1943–1944 (pod red. Łukasza Adamskiego i Grzegorza Hryciuka) tudzież Wołyń i Galicja Wschodnia „za drugiego Sowieta” (pod red. Łukasza Adamskiego i Grzegorza Hryciuka), ukazujące proces rozpracowywania polskiego podziemia przez Sowietów, w tym agenturę.

Wart wspomnienia jest też tom dokumentów pod redakcją ks. Romana Dzwonkowskiego i Andrzeja Szabaciuka Bolszewicy w walce z religią, który jest pierwszą na polskim rynku publikacją źródłową pozwalającą prześledzić losy Kościoła katolickiego w ZSRS w okresie międzywojennym przez pryzmat dokumentów polskiej dyplomacji.

Kolejnymi, niezwykle ważnymi, publikacjami źródłowymi są tomy poświęcone „operacji polskiej” NKWD z lat 1937–1938 – jednej z największych, a przy tym najmniej zbadanej, zbrodni w historii dwudziestowiecznej Europy. Tomy wydawane są w ramach realizacji grantu Narodowego Centrum Nauki (kierownik projektu: Sławomir Dębski).

Poczet katów katyńskich Nikity Pietrowa to z kolei pionierskie opracowanie biogramów pracowników NKWD, odpowiadających za zbrodnie na polskich jeńcach. Centrum podjęło się także próby rekonstrukcji tzw. białoruskiej listy katyńskiej – jej efektem jest opracowanie Macieja Wyrwy Nieodnalezione ofiary Katynia? Lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940. Ponadto problematyka katyńska znalazła swoje odzwierciedlenie m.in. w publikacji pokonferencyjnej Katyń Pro Memoria (red. Izabella Sariusz-Skąpska) oraz wydanej w językach polskim, rosyjskim i angielskim publikacji autorstwa Jadwigi Rogoży i Macieja Wyrwy Katyń. Przewodnik szlakiem Zbrodni.

Wydawnictwo publikowało monografie wieloautorskie analizujące: wybrane aspekty traktatu ryskiego (red. Sławomir Dębski), losy jeńców sowieckich w niemieckich obozach ulokowanych w okupowanej Polsce (red. Jakub Wojtkowiak, praca w wersji polskiej i rosyjskiej), związki między polską a rosyjską myślą polityczną (red. Sławomir Dębski i Łukasz Adamski), międzynarodowe aspekty polskich powstań (red. Sławomir Dębski i Łukasz Adamski), procesy narodowotwórcze w Europie Wschodniej (red. Łukasz Adamski), oddziaływanie rewolucji 1917 roku na bieg dziejów XX wieku (red. Łukasz Adamski i Bartłomiej Gajos), stosunki między katolicyzmem a prawosławiem w XX i XXI w. (red. Andrzej Grajewski i Paweł Skibiński) czy zwalczanie przez NKWD polskiego podziemia (red. Grzegorz Motyka, Grzegorz Hryciuk i Łukasz Adamski).

Pionierskim opracowaniem jest też słownik biograficzny oficerów polskiego i litewskiego pochodzenia w Armii Czerwonej autorstwa Jakuba Wojtkowiaka.

Część swoich publikacji Centrum wydaje w koedycji z innymi wydawnictwami. Wspomniano już o pracy: The Case of Crimea's Annexation under International Law współwydanej z Instytutem Nauk Prawnych PAN i Wydawnictwem Scholar. Inna książka wydana w koedycji z prestiżowym rosyjskim wydawnictwem ROSPEN – monografia Sławomira Dębskiego: Mieżdu Berlinom i Moskwoj. Giermano-sowietskije otnoszenija w 1939–1941 gg. – stanowi dostosowany do potrzeb rosyjskiego czytelnika przekład z polskiego wydania, ilustrujący na niespotykanym w literaturze światowej poziomie szczegółowości współpracę ZSRS i III Rzeszy w okresie po 23 sierpnia 1939 r. i polemizujący ze stereotypami sowieckiej propagandy, upowszechnianej nadal w putinowskiej Rosji. Z kolei praca Imperia, narody i społeczeństwa Europy Środkowej i Wschodniej na progu I wojny światowej (pod red. Andrzeja Nowaka, w koedycji z Instytutem Historii PAN) jest panoramą problemów, które trapiły naszą część kontynentu w latach 1913–1914.

W latach 2014–2018 Centrum we współpracy z Wydawnictwem Akademickim SEDNO i Kolegium Europy Wschodniej wydało dwie serie tłumaczeń najciekawszych rosyjskich pozycji literatury faktu. Publikacje te były pokłosiem otwartego konkursu dla polskich wydawców i zawierały książki poświęcone tak wybitnym postaciom rosyjskiej kultury, jak Anna Achmatowa, Dmitrij Lichaczow, Borys Pasternak, Siergiej Eisenstein czy Michaił Bułhakow.

Centrum starając się dotrzeć do możliwie szerokiego grona odbiorców, zdecydowało się również na wydanie, wspólnie z Ośrodkiem KARTA, publikacji o charakterze popularno-naukowym. Dotychczas ukazały się następujące pozycje: Anna Artemjewa, Jelena Raczewa, Niezarekwirowane. Historie ludzi, którzy przeżyli to, czego boimy się najbardziej; Przerwane biografie. Relacje deportowanych z Polski w głąb Sowietów 1940–41 (wybrała Ewa Kołodziejska-Fuentes) oraz Bunty w Łagrach. Relacje polskich więźniów Gułagu (wybrała i opracowała Agnieszka Knyt).

Centrum, poprzez m.in. działalność wydawniczą, wspiera również niezależną historiografię białoruską. Na Białorusi wydano (w języku białoruskim) tom dokumentów źródłowych «Wyzwalenyja» i zaniawolenyja. Polska-biełaruskaje pamieżża 1939–1941 hh. u dakumientach biełaruskich archiwau (red. Aleksander Smalianczuk) oraz świadectwa „Za pierszymi sawietami”. Polska-biełaruskaje pamieżża 1939–1941 hh. u wusnaj historyiżycharou Biełarusi (red. Wolha Iwanowa, Aleksander Smalianczuk). Książki ukazały się również w języku polskim.

Kontakt: 
Centrum Mieroszewskiego
ul. Jasna 14/16a
00-041 Warszawa
T: + 48 22 295 00 30 
F: + 48 22 295 00 31
E: wydawnictwo@mieroszewski.pl