Fałszywe narracje, prawdziwe konsekwencje
Centrum Mieroszewskiego wraz ze Stowarzyszeniem Ukraińców w Norwegii oraz Fundacją Stand With Ukraine zaprosiło na konferencję poświęconą jednemu z najważniejszych wyzwań współczesnego regionu – wpływowi rosyjskiej dezinformacji na ukraińskich uchodźców.
Dezinformacja to nie tylko fake newsy – to strategiczne działania obliczone na długoterminowy wpływ na społeczeństwa i decyzje polityczne. Konferencja „Fałszywe narracje, prawdziwe konsekwencje” była przestrzenią do analizy rosyjskich operacji informacyjnych oraz ich skutków dla Europy. Eksperci z Polski, Ukrainy i Norwegii omówili metody propagandy i zastanawiali się, jak skutecznie przeciwdziałać manipulacji.
Wojna informacyjna: nowe technologie, stare cele
Rosyjskie kampanie dezinformacyjne ewoluują wraz z technologią. Jeszcze dekadę temu były oparte głównie na tradycyjnych mediach i forach internetowych. Dziś do ich realizacji wykorzystuje się automatyzację, sztuczną inteligencję oraz skoordynowane sieci stron internetowych i kont w mediach społecznościowych.
Propaganda wobec uchodźców – Polska vs. Norwegia
W ramach konferencji przeanalizowano różnice w propagandzie antyukraińskiej w różnych krajach.
- W Polsce propaganda kreuje narracje o rzekomym obciążeniu systemu socjalnego, zajmowaniu miejsc pracy przez Ukraińców oraz domniemanym wzroście przestępczości.
- W Norwegii z kolei pojawiają się manipulacje sugerujące, że uchodźcy są bierni, nie angażują się w życie społeczne i są wykorzystywani do celów politycznych.
- W obu krajach pojawiają się także narracje o „Ukraińcach kradnących mężów” czy „handlu organami” – fałszywe historie bazujące na emocjach, które mają na celu wywołanie strachu i nieufności wobec uchodźców.
– To Rosjanie wyszukują tych elementów, które mogą wykorzystać w relacjach w regionie, aby oddziaływać na zwłaszcza polsko-ukraińskie relacje, wiedząc, że tutaj kryje się potencjał do antagonizowania, do szukania pewnych środków, aby wpływać na nas. Niewątpliwie od trzech lat wykorzystują sytuację obecności setek tysięcy Ukraińców w Polsce i innych krajach polsko-ukraińskich, aby wykorzystywać ich w swoich operacjach – mówił na wstępie konferencji dyrektor Centrum Mieroszewskiego, dr Ernest Wyciszkiewicz.
Rosyjskie operacje psychologiczne nie ograniczają się jednak tylko do uchodźców. Ich celem jest także podważanie relacji międzynarodowych oraz osłabianie wsparcia dla Ukrainy. Dlatego coraz częściej można spotkać fałszywe wiadomości podważające zasadność pomocy humanitarnej i wojskowej dla Ukrainy.
Skutki dezinformacji – realne zagrożenia dla społeczeństw
Konsekwencje propagandy nie są jedynie abstrakcyjne – wpływają na życie społeczne, decyzje polityczne i bezpieczeństwo.
- Polaryzacja społeczeństw – kampanie dezinformacyjne podsycają konflikty wewnętrzne, wywołując niechęć wobec uchodźców czy zmniejszając zaufanie do instytucji.
- Zagrożenie dla demokracji – rozprzestrzenianie fałszywych informacji osłabia media, instytucje i debaty publiczne.
- Wojna psychologiczna – Rosja używa dezinformacji do zastraszania społeczeństw Zachodu, grożąc wojną nuklearną lub sugerując nieuchronną katastrofę.
Eksperci zwrócili uwagę na jeszcze jeden niepokojący aspekt: Rosja prowadzi te działania długofalowo. Nie są to pojedyncze fake newsy, ale kampanie, które mogą trwać dekady, konsekwentnie zmieniając sposób myślenia społeczeństw.
Jak się bronić przed dezinformacją?
Eksperci podkreślili kilka kluczowych metod:
- identyfikacja źródeł – warto korzystać ze stron i obserwować konta, które nie powielają treści rosyjskiej propagandy,
- edukacja medialna – kluczowe jest uczenie ludzi, jak rozpoznawać manipulacje w mediach,
- współpraca międzynarodowa – walka z dezinformacją wymaga współdziałania, zarówno w ramach instytucji publicznych, jak i organizacji pozarządowych,
- aktywna obrona – zamiast tylko dementować fake newsy, trzeba również prowadzić działania informacyjne wyprzedzające dezinformację.
Konferencja „Fałszywe narracje, prawdziwe konsekwencje” była kolejnym krokiem w walce z dezinformacją. Eksperci zgodzili się, że Europa od lat uczestniczy w wojnie hybrydowej, a dezinformacja jest jednym z głównych jej frontów. Aby ją wygrać, potrzeba jest nowego podejścia – bardziej aktywnego, lepiej skoordynowanego i opartego na współpracy między państwami oraz społeczeństwami.
Poniżej przedstawiamy program konferencji.
9:00-9:30
Otwarcie konferencji
- Øystein Bø Ambasador, Norwegii w Polsce
- Wasyl Bodnar, Ambasador Ukrainy w Polsce
Przedstawiciele partnerów
- Artur Mazurek, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
- Natalia Panczenko, Fundacja Stand With Ukraine
- Ernest Wyciszkiewicz, Centrum Mieroszewskiego
9:30-11:00
Jak Rosja manipuluje wizerunkiem ukraińskich uchodźców?
- moderator: Natalia Panczenko
- mówcy: Iryna Ziemliana, Kamil Basaj, John Faerseth
11:30-12:00
Wystąpienie specjalne
- Andrij Kowalenko, Centrum Przeciwdziałania Dezinformacji przy Radzie Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony (online)
12:00-13:30
Społeczny wpływ dezinformacji na uchodźców z Ukrainy w Polsce i Norwegii
- moderator: Iryna Ziemliana
- mówcy: Julia Bohusławska, Bjørn Johan Berger, Natalia Jeremiejewa, Natalia Panczenko
13:30-13:35
Wystąpienie specjalne
- Witalij Portnikow, ukraiński publicysta i dziennikarz
14:30-16:00
Skuteczna walka z dezinformacją – strategie, instytucje i współpraca międzynarodowa
- moderator: Kamil Basaj
- mówcy: dr hab. Agnieszka Legucka, dr Katarzyna Bąkowicz, dr Paweł Terpiłowski, prof. dr hab. Krzysztof Żęgota, ppłk Krzysztof Ciesielski
16:00
zamknięcie konferencji
