Polacy o Białorusi i Białorusinach | Centrum Mieroszewskiego

- Polska stała się w latach 2020–2021 jednym z najważniejszych miejsc schronienia białoruskich aktywistów, ludzi kultury i przedsiębiorców. Opór białoruskiego społeczeństwa wobec dyktatury Łukaszenki wywołał bardzo pozytywny oddźwięk w Polsce, przełamując liczne stereotypy na temat Białorusinów jakoby pogodzonych z losem i niezdolnych do oddolnych zrywów w imię obrony podstawowych praw i wolności. Jednocześnie brutalność rosyjskiej agresji, w której udział wzięła także Białoruś, wywołała masowe oburzenie, którego ostrze wymierzone było i jest przede wszystkim w kierunku Rosjan, ale nie ominęło również Białorusinów. Obserwując zderzenie tych procesów – rosnącej sympatii i szacunku oraz sprzeciwu i wzburzenia – uznaliśmy, że warto zbadać bardziej szczegółowo, jak obecnie Polacy patrzą na Białoruś i Białorusinów, jak ewoluuje ich postawa, jaką rolę w tym procesie odgrywają wspomniane wydarzenia polityczne - mówi dr Ernest Wyciszkiewicz, dyrektor Centrum Mieroszewskiego.

Ocena nastawienia wobec Polski Białorusi i Białorusinów

• Jeszcze w 2020 roku z przewagą wskazań mówiących o nieprzyjaznym stosunku do Polski mieliśmy do czynienia tylko w przypadku Rosji. Do tego grona dołączyła również Białoruś. Jest to najważniejsze, podstawowe ustalenie prezentowanego badania.
• Jeśli w odniesieniu do Białorusi jako państwa Polacy są raczej zgodni, że jest ono nieprzyjaźnie nastawione wobec Polski, to już w odniesieniu do Białorusinów jako narodu oceny badanych nie są tak jednoznaczne. Co prawda odsetek zwolenników tezy, że Białorusini jako naród są przyjaźnie nastawieni do Polski nie jest obecnie tak wysoki, jak było to w roku 2020, ale przekonanie takie nadal podziela jedna trzecia badanych. Mniej więcej co drugi badany uważa inaczej – że Białorusini są Polsce nieżyczliwi.

Wizerunek Białorusi

• Respondenci zapytani o skojarzenia ze słowem „Białoruś” w zdecydowanej większości formułowali wypowiedzi o zabarwieniu negatywnym.
• Wyobrażenia o Białorusi oraz wizerunek tego kraju, jaki funkcjonuje wśród Polaków, mogą być zależne od źródeł informacji. Okazuje się, że całkiem sporo Polaków, bo 29% zna osobiście jakiegoś Białorusina bądź Białorusinkę, dodatkowo 9% ma na Białorusi przyjaciół/znajomych.
• Wydarzenia na Białorusi z roku 2020 kojarzą się Polakom przede wszystkim ze sfałszowanymi wyborami prezydenckimi oraz masowymi protestami społecznymi, które były brutalnie tłumione przez władze. To właśnie opór społeczny na dużą skalę, w formie demonstracji i protestów społeczeństwa białoruskiego, najmocniej utkwił w świadomości Polaków.
• Nie jest zaskoczeniem, że sprawujący dyktatorską władzę na Białorusi Alaksandr Łukaszenka wyraźnie góruje w rankingu rozpoznawalności, będąc jednocześnie postrzeganym w sposób bardzo krytyczny przez przytłaczającą większość respondentów. Na uwagę zasługuje, że prawie 40% pytanych wie kim są Swiatłana Cichanouska, Andrzej Poczobut czy Andżelika Borys.

Ocena władz Białorusi i ich polityki

• Niemal wszyscy Polacy bardzo krytycznie oceniają Alaksandra Łukaszenkę. Niemal co drugi badany swoją negatywną ocenę tłumaczy brakiem respektowania przez niego wolności i praw obywatelskich, stosowanie terroru i prześladowanie własnego narodu.
• Zdaniem większości badanych (87%) władze Białorusi udzielają wsparcia Rosji w wojnie przeciwko Ukrainie. Z kolei w ocenie badanych społeczeństwo białoruskie jest w dużej mierze obojętne i bierne (42%), zaś według 12% respondentów – sprzyja ono Rosji.

Relacje polsko-białoruskie

• 79% badanych zgadza się ze stwierdzeniem, że w interesie Polski jest to, żeby na Białorusi zapanowała wolność i demokracja.
• Opinie Polaków co do polityki naszego kraju wobec przebywających w Polsce Białorusinów są podzielone. Zdaniem 43% respondentów Polska powinna udzielać wsparcia tylko tym Białorusinom, którzy przyjechali do Polski w obawie przed prześladowaniami politycznymi. Natomiast 30% badanych jest zdania, że Polska powinna wspierać w równym stopniu wszystkich Białorusinów przebywających w naszym kraju, oferując im na przykład jeszcze bardziej ułatwiony dostęp do rynku pracy.
• Na Białorusi mieszka – według oficjalnych danych – prawie 300 tys. osób, które identyfikują się jako Polacy. Zdaniem większości badanych (79%) są to nasi rodacy – tak samo jak z Polacy z kraju.

Można powiedzieć, że Białoruś idzie śladem Rosji także w tym sensie, że wywołuje w polskim myśleniu silny rozdźwięk, jeśli chodzi o postrzeganie państwa (jego władz) i narodu. Przed rokiem 2014, tzn. przed aneksją Krymu, podobnie było w przypadku Rosji i Rosjan – Polacy odróżniali i oddzielnie widzieli system i zwykłych ludzi. Rok 2014 spowodował w tej sprawie przełom – percepcja państwa i narodu zbliżyły się do siebie, lokując się w rejestrach silnie negatywnych.

Równocześnie przeprowadziliśmy badania wśród przebywających w Polsce Białorusinów, aby zrozumieć ich postawy wobec Polski i Polaków. Wyniki będą przedstawione już wkrótce w kolejnym raporcie.

Sondaż „Polacy o Białorusi i Białorusinach” stanowi kontynuację rozpoczętego w 2022 r. nowego cyklu raportów, które mają służyć lepszemu zrozumieniu ewolucji wzajemnego postrzegania Polaków i narodów Europy Wschodniej.