"Wyzwalenyja" i zaniawolenyja. Polska-biełaruskaje pamieżża 1939-1941 hh. u dakumientach biełaruskich archiwau.
Książka zawiera niezwykle istotne, a dotychczas niepublikowane, źródła dotyczące okupowanych przez sowietów ziem północno-wschodnich II RP.
„Wyzwoleni i zniewoleni. Polsko-białoruskie pogranicze 1939–1941 w białoruskich dokumentach archiwalnych” to wyjątkowa publikacja zawierająca 137 niepublikowanych dotąd dokumentów z białoruskich archiwów państwowych, które po raz pierwszy ukazują losy ludności północno-wschodnich ziem II Rzeczypospolitej z perspektywy sowieckiej administracji. Materiały pochodzą z Narodowego Archiwum Republiki Białorusi oraz Państwowego Archiwum Organizacji Społecznych Obwodu Grodzieńskiego i obejmują okres od agresji ZSRR we wrześniu 1939 roku do ataku Niemiec na Związek Sowiecki w czerwcu 1941.
Dokumenty prezentują mechanizmy sowietyzacji: tworzenie struktur władzy, represje wobec lokalnej ludności, kolektywizację rolnictwa, ograniczanie życia religijnego i podporządkowanie edukacji państwowej ideologii komunistycznej. Uwagę zwraca także obraz codzienności i prób oporu wobec narzuconej władzy. Celem publikacji jest skonfrontowanie mitu „wyzwolenia” Białorusi przez Armię Czerwoną z faktami wynikającymi z dokumentów samej administracji sowieckiej.
Książka została opracowana pod redakcją prof. Aleksandra Smalianczuka, jednego z najwybitniejszych historyków białoruskich, i jest pierwszym tak kompleksowym zbiorem białoruskich źródeł historycznych wydanym w Polsce. Z powodu swojej treści i przekazu została uznana przez białoruskie władze za materiał „ekstremistyczny”. To nie tylko publikacja naukowa, ale też akt pamięci i oporu wobec fałszowania historii.
