Polski car? Wielka smuta w pamięci historycznej Polaków i Rosjan
W tym odcinku dr Bartłomiej Gajos, historyk z Centrum Mieroszewskiego, rozmawia z prof. Hieronimem Gralą, wykładowcą Uniwersytetu Warszawskiego, specjalizującym się w historii Rusi. Tematem przewodnim rozmowy są czasy tzw. wielkiej smuty w Rosji oraz ich wpływ na pamięć historyczną Polaków i Rosjan.
Wielka smuta to okres kryzysu w historii Cesarstwa Rosyjskiego, który obejmuje czasy od śmierci ostatniego cara z dynastii Rurykowiczów w 1598 i trwa do objęcia tronu carskiego przez dynastię Romanowów, do czego doszło w roku 1613. Były to trudne i burzliwe pod względem politycznym, gospodarczym i społecznym czasy, których korzenie tkwią w licznych błędach popełnionych przez XVI-wiecznego władcę Rosji, Iwana IV Groźnego.
W tym odcinku słuchacze poznają przyczyny wielkiej smuty i dowiadują się, jaką odpowiedzialność za nią ponosiły same ówczesne elity rosyjskie. Prof. Grala omawia zmiany zachodzące na tronie rosyjskim w tym okresie i najważniejsze towarzyszące im wydarzenia oraz wyjaśnia, jak problemy wewnętrzne Rosji były postrzegane w sąsiedniej Rzeczypospolitej.
Z tego odcinka słuchacze poznają odpowiedź na pytanie, dlaczego Borys Godunow, następca Iwana IV Groźnego, cieszył się tak złą opinią XIX-wiecznych historyków, w tym samego Aleksandra Puszkina i czy rzeczywiście mógł być bezpośrednio odpowiedzialny za śmierć carewicza Dymitra, syna Iwana IV Groźnego. Dowiadują się także, jaką rolę w okresie wielkiej smuty odegrała Polska, jakie cele polityczne przyświecały jej angażowaniu się w konflikty na terenie Rosji oraz na jaki argument powoływał się Zygmunt III Waza, wysuwając swoje roszczenia wobec tronu moskiewskiego.
Dlaczego jednak to nie kandydatura panującego króla polskiego, lecz jego syna Władysława, została przyjęta przez dumę bojarską i jakie warunki musiał spełnić polski królewicz, aby dostąpić tronu moskiewskiego? Skąd we współczesnej Rosji wziął się pomysł na obchodzone 4 listopada Święto Jedności Narodowej, upamiętniające wygnanie Polaków z Kremla w 1612 r.? Dlaczego postrzeganie tego wydarzenia w Rosji i w Polsce tak bardzo się różni? Czy wydarzenie nazywane „hołdem ruskim” rzeczywiście miało miejsce?
