Iluzja stabilizacji? Stosunki Polski i ZSRR (1921–1932)
W tym odcinku podcastu historycznego Polihistor dr Bartłomiej Gajos z Centrum Mieroszewskiego rozmawia z prof. Mariuszem Wołosem, wykładowcą Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie i Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk, znawcą historii dyplomacji XX w., stosunków polsko-sowieckich i historii II Rzeczypospolitej. Celem spotkania jest omówienie stosunków polsko-rosyjskich w 20-leciu międzywojennym oraz poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy w tym okresie istniała realna możliwość normalizacji stosunków pomiędzy polskim a sowieckim rządem.
Stosunki polsko-sowieckie w latach 20-tych XX w. zaczynają się od wygranej przez Polskę wojny i zawarcia Traktatu Ryskiego. Związek Sowiecki postrzegał wówczas Polskę w lekceważący sposób, co wywierało niebagatelny wpływ na kształtujące się dopiero relacji pomiędzy oboma krajami. Polska w ZSRR widziana była przede wszystkim jako geograficzna „bariera”, która oddzielała rewolucję bolszewicką od niemieckiej. Sowieci przez cały okres 20-lecia międzywojennego nie traktowali Polski jako samodzielnego podmiotu na arenie międzynarodowej.
Prof. Wołos opowiada, jak odradzająca się po 123 latach rozbiorów Polska była postrzegana w kręgach sowieckiej dyplomacji i jak technicznie w ZSRR przebiegał proces kształtowania się relacji między oboma krajami. Jakie sowieckie instytucje decydowały o stosunkach dyplomatycznych? Skąd sowieci czerpali informacje na temat Polski? Czy były one wiarygodne? Prof. Wołos wyjaśnia ponadto, czego tak naprawdę ze strony Polski obawiali się władze ZSRR oraz jak do stawianych przez nie zarzutów odnosiła się strona polska z marszałkiem Józefem Piłsudskim na czele.
Czy w tym okresie możemy mówić o normalizacji stosunków polsko-rosyjskich? Jakie próby podejmowała polska dyplomacja, aby osiągnąć stabilność na tym polu i jak ma się do tego milczenie polskich władz o Wielkim Głodzie na Ukrainie? Jakie problemy polityczne, gospodarcze, a także religijne pojawiały się na gruncie relacji polsko-sowieckich w tym okresie? Jaki wpływ na wzajemne relacje wywarł niemiecko-sowiecki Układ w Rapallo i jakie były jego długofalowe konsekwencje dla kształtującego się państwa polskiego? I wreszcie, czy polsko-sowiecki pakt o nieagresji z 1932 r. był traktowany w Polsce jako realna gwarancja pokoju?
