Sandarmoch. Dramaturgia znaczeń
„Sandarmoch. Dramaturgia znaczeń” autorstwa Iriny Flige, członkini Stowarzyszenia Memoriał, które w 2022 roku otrzymało Pokojową Nagrodę Nobla, to pierwsza w Polsce publikacja poświęcona historii Sandarmochu – jednego z największych cmentarzysk ofiar stalinowskich represji.
Historia Sandarmochu jako miejsca pamięci symbolicznie koncentruje w sobie ogólną historię pamięci o Wielkim Terrorze i epoce stalinowskich represji. Irina Flige tak charakteryzuje „główną właściwość pamięci o terrorze we współczesnej masowej świadomości rosyjskiej”: „jest tragedia, są niewinne ofiary – jednak nie ma przestępstwa i nie ma przestępców”. W istocie jest to pamięć o tragicznej epoce bez tragicznej winy, a co za tym idzie, bez jej odkupienia i bez katharsis.
Książka Iriny Flige jest niewątpliwie unikatowa pośród prac poświęconych sowieckim represjom. Dlaczego?
- Po pierwsze, obiektem badania staje się nie historia represji jako takich, lecz fenomen „miejsca pamięci” jako żywego zjawiska socjokulturowego.
- Po drugie, faktycznie tylko w tej książce szczegółowo opisywane i analizowane jest życie „miejsca pamięci”.
- Po trzecie, książka Iriny Flige ma duże znaczenie metodologiczne dla podobnych studiów nad fenomenem pamięci w XX wieku. Fenomen analizowany jest w jego ciągłości historycznej, komplikacjach i transformacjach. W rzeczywistości Flige stworzyła „model historyczny” form pamięci o wydarzeniach historii sowieckiej.
Publikacja została wydana przez Centrum Mieroszewskiego wspólnie z Instytutem Polskim w Petersburgu i jest tłumaczeniem książki Iriny Flige (petersburski „Memoriał”) Сандормох: драматургия смыслов.
Wydanie polskie zostało poszerzone o wstęp autorstwa I. Flige „Sandarmoch: polska obecność” oraz wprowadzenie historyczne Polacy – ofiary Sandarmochu autorstwa Aleksandra Daniela. Wydanie polskie zostanie również wzbogacone o materiał ikonograficzny.
