„Operacja polska” NKWD 1937–1938 na tle represji wobec Polaków w Białoruskiej SRS. Dokumenty
Tom materiałów źródłowych dotyczy „operacji polskiej”, przeprowadzonej przez NKWD w latach 1937–1938 na terenie Białoruskiej SRS i jest pierwszą publikacją naukową na polskim rynku poświęconą głównie temu zagadnieniu.
Tom zawiera nie tylko dokumenty pochodzące z Narodowego Archiwum Republiki Białoruś w Mińsku oraz Archiwum Akt Nowych w Warszawie, lecz także relacje ustne gromadzone w Białoruskim Archiwum Historii Mówionej.
Wart podkreślenia jest udział w niej białoruskich historyków, dzięki którym możemy spojrzeć na tę zbrodnię z innej perspektywy i odnaleźć wspólnotę losów ofiar sowieckiego totalitaryzmu bez względu na narodowość.
Na tle innych operacji narodowościowych „operację polską” w Białoruskiej SRS wyróżniał niezwykle szeroki zakres i okrucieństwo stosowanych represji, a także wysoki odsetek osób skazanych na karę śmierci. Tylko od 24 lipca 1937 r. do 1 września 1938 r. aresztowano 21 407 „polskich szpiegów, dywersantów i członków organizacji powstańczych”. Zlikwidowano 467 „rezydentur szpiegowskich”, 13 042 „szpiegów”, 2679 „dywersantów”, 4425 „powstańców” zrzeszonych w 522 „ugrupowaniach powstańczych”. Represje objęły w gruncie rzeczy całą polską ludność sowieckiej Białorusi. „Operacja polska” była elementem Wielkiego Terroru i jedną z największych zbrodni o znamionach ludobójstwa w historii Europy XX w.
Na kształt tomu i sam wybór źródeł przemożny wpływ miała sytuacja polityczna na Białorusi pod dyktaturą Alaksandra Łukaszenki. Prześladowanie niezależnych historyków, brak dostępu do zasobów archiwów (w tym Archiwum KGB Białorusi) znacznie ograniczyły możliwość udokumentowania zbrodni. W publikacji udało się prześledzić genezę i uchwycić specyfikę „operacji polskiej” NKWD w Białoruskiej SRS.
