Białoruska emigracja w Polsce
Centrum Mieroszewskiego przygotowało kolejny raport z badania opinii publicznej "Białoruska emigracja w Polsce – opinie, postawy, dylematy". Wraz z wynikami badania polskiej opinii publicznej „Polacy o Białorusi i Białorusinach” niniejszy raport daje wgląd w obecny stan świadomości społecznej w sprawach polsko-białoruskich, uchwycony w momencie dramatycznym dla Białorusi i niełatwym dla Polski.
Nowa białoruska emigracja w Polsce to temat mniej nagłośniony i słabiej rozpoznany na tle spraw ukraińskich, wypełniających od kilkunastu miesięcy polską przestrzeń informacyjną. Wynika to zarówno z różnej skali tych zjawisk (dziesiątki tysięcy Białorusinów wobec kilku milionów obywateli Ukrainy), jak i ze zrozumiałego w warunkach trwającej wojny skupienia uwagi polskiej opinii publicznej na Ukraińcach jako jej bezpośrednich ofiarach. Napływ Białorusinów, rosnący od sierpnia 2020 roku i nasilający się wraz ze wzrostem represyjności reżimu Alaksandra Łukaszenki, to jednak równie ważny składnik nowego krajobrazu społecznego, jaki powstaje w Polsce w związku z wydarzeniami na wschód od polskich granic.
Głównym powodem wyjazdu ze swojego kraju dla większości Białorusinów, którzy przebywają obecnie w Polsce, jest obawa przed represjami na Białorusi (86%). Są też inne powody, na które badani Białorusini wskazywali niezależnie lub równolegle z obawami przed represjami. Dla połowy badanych Polska jest krajem, gdzie ogólnie żyje się lepiej niż na Białorusi. Dlatego też prawie co piąty ankietowany wskazuje na większe możliwości rozwoju kariery zawodowej, dzięki znalezieniu lepiej płatnej pracy lub pracy bardziej zgodnej z kwalifikacjami i zainteresowaniami. Prawie połowa badanych Białorusinów deklaruje również, że nie chce wracać na Białoruś, z czego 45% badanych planuje zostać w Polsce na stałe.
Problemy związane z pobytem w Polsce
Dla większości badanych największym wyzwaniem związanym z pobytem w Polsce było załatwienie spraw urzędowych. Niewielkie lub poważne problemy w tej dziedzinie deklarowało 70% respondentów. Innym wyzwaniem dla większości przybyszów z Białorusi okazało się nawiązanie kontaktów towarzyskich/przyjaźni z Polakami (64%) oraz znalezienie nieruchomości do wynajęcia (60%).
Większość Białorusinów mieszkających w Polsce (73%) deklaruje, że najwięcej czasu poza domem spędza z innymi Białorusinami, z czego 45% z Białorusinami mieszkającymi w Polsce i 27% z Białorusinami i przedstawicielami innych narodów byłego Związku Sowieckiego. Zdecydowanie mniej, bo 20% ankietowanych twierdzi, że najwięcej czasu poza domem spędza z Polakami. Przyczyną takiego stanu rzeczy wydaje się być bariera językowa. Powszechnie używanym językiem na Białorusi jest język rosyjski, dlatego też osoby badane deklarowały, że częściej spędzają czas z Białorusinami i/lub innymi ludźmi mówiącymi po rosyjsku.
Kwestie językowe
Większość badanych Białorusinów uważa, że docelowo jedynym językiem urzędowym na Białorusi powinien być język białoruski. Ponad połowa (52%) twierdzi, że należy wprowadzić tę zmianę jak najszybciej, natomiast 34% sądzi, że trzeba poczekać do momentu, kiedy ludzie nauczą się posługiwać językiem białoruskim. Zdecydowana mniejszość jest zdania, że Białoruś powinna pozostać krajem dwujęzycznym.
Ocena nastawienia sąsiadów wobec Białorusi
Jak się okazuje, pomimo uwikłania Białorusi w agresję Rosji na Ukrainę, większość badanych ocenia, że Polska zachowuje wobec Białorusi przyjazne nastawienie. Co więcej, spośród wszystkich pięciu sąsiadów Białorusi, to właśnie Polska postrzegana jest jako najbardziej przyjazna Białorusi. Z kolei najbardziej nieprzyjaznym wobec Białorusi państwem jest według badanych Rosja. Dzieje się tak pomimo faktycznej współpracy władz obu krajów. Badani, jak się okazuje, nie mają złudzeń, że za realizowaną współpracą i deklarowaną przyjaźnią nie stoją pozytywne intencje.
Istnieją istotne różnice pomiędzy tym, jak badani oceniają stosunek do Białorusinów władz poszczególnych państw, a jak stosunek narodów. W przypadku postrzeganego nastawienia poszczególnych narodów za każdym razem przeważają oceny pozytywne. Jeśli chodzi o Rosjan, ta przewaga jest relatywnie niewielka (39% do 34%). Zdecydowanie najbardziej przyjaznym narodem wobec Białorusinów są, zdaniem badanych, Polacy – tylko 2% badanych jest odmiennego zdania.
W przypadku Ukraińców nastawienie wobec Białorusinów nie jest już postrzegane tak jednoznacznie. Co prawda największa grupa badanych, bo 48% uważa, że Ukraińcy są przyjaźnie nastawieni do Białorusinów, ale już 20% jest odmiennego zdania.
Inaczej natomiast badani widzą bliskość kulturową między poszczególnymi narodami. W tym wypadku nie mają właściwie żadnych wątpliwości, że Ukraińcy są im bardzo bliscy. Niemal identyczne wartości w rankingu bliskości kulturowej między narodami uzyskali i Ukraińcy i Polacy – te narody są według badanych zdecydowanie najbliższe kulturowo Białorusinom. Z kolei najmniej związków kulturowych Białorusini odczuwają w odniesieniu do Łotyszów oraz Rosjan.
Społeczność Białorusinów, którzy przybyli do Polski w ostatnich latach, okazuje się być bardzo spójna i homogeniczna w swoich poglądach na sprawy polityczne, narodowo-językowe, historyczno-kulturowe. Nie mamy tu do czynienia z przekrojem całego społeczeństwa białoruskiego, z „Białorusią w miniaturze”, lecz ze środowiskiem emigrantów o wyrazistych, dość jednoznacznych poglądach, dla których nie ma miejsca w dzisiejszym państwie białoruskim.
